Rietstap beschrijft twee wapens van geslachten Winsemius. Het ene toont een man die in zijn rechterhand een zwaard en in zijn linker een weegschaal vasthoudt. In het wapen zijn ook twee sterren opgenomen, een boven het hoofd en de ander onder de voeten. Ferwerda geeft hetzelfde wapen maar dan in spiegelbeeld, met het zwaard in de linker- en de weegschaal in de rechterhand. Bovendien wordt het zwaard niet zoals bij Rietstap omhoog gestoten maar rust het op de linkerschouder
Het wapen van Andreas Winsum op de grafsteen in Emden bestaat uit twee helften, waarvan de ene identiek is aan dat van Rietstap. Op de andere helft staan drie sterren of rozen; omdat er nogal wat aan beschadigd is, is een nader onderscheid moeilijk meer te maken.
Het wapen van Albertus uit Winschoten is weer anders. Het wordt beschreven in “Grafschriften van Stad en Land” van jhr. mr. J.A. Feith: “faas beladen met twee vierpuntige sterren waartusschen een roos en vergezeld van boven een weegschaal en beneden een visch.” Heerma van Voss noemde een dwarsbalk met drie sterren. Nadere bestudering bevestigde echter de conclusie van Feith De zerk is te vinden in de Hervormde Kerk te Winschoten. Na een restauratie zijn de stenen, die onder de vloer lagen, tegen een muur geplaatst. Deze steen is in de Franse tijd eveneens beschadigd.
Ook het wapen uit Emden zal dan wel twee sterren en een roos hebben bevat.
Wie in Friesland dit wapen gevoerd heeft, hebben we niet kunnen uitvinden. Het kan de moeite waard zijn hier dieper in te duiken, omdat zo wellicht verbindingen te leggen zijn tussen losse takken in de stamboom.
Het tweede wapen in Rietstap ziet er geheel anders uit. Een rozestruik in zilver met groene stam en bladeren,bloeiend met drie rode rozen op een groene achtergrond. Dit wapen werd gevoerd door Claes Hessels. De samensteller avn zijn genealogie, te vinden in het Algemeen Nederlandsch Familieblad 1883 nr. 55 is Johannes Winsemius, procureur postulant te Leeuwardenm geboren in 1691. Hij vertelt dat zijn vader, Claes Hessels, in 1660 geboren is in het huis Rozendal te Franeker en om die reden het wapen voerde. Hiermee is het probleem echter niet uit de weg. Want waarom woonde hij in Rozendal? Het blijkt namelijk dat Dominicus Schardam op de titelpagina van een van zijn boeken een soortgelijke tekening had staan. Dit kan natuurlijk het vignet van de drukker van het boek geweest zijn, maar het zou ook anders kunnen zijn. In ieder geval kan het noemen van dit feit misschien latere vorsers op een zinvol spoor brengen.
Er is met dit zogenaamde rozenwapen bovendien meer aan de hand. Het blijkt dat het gelijk is aan het wapen van het Amerikaanse geslacht Roosevelt. De bigraaf van de familie, Hoffmann, wees er al op in de New York Genealogical record van 1933 en Van Buytenen schreef er een verhaal over in de Leeuwarder Courant van 5 april 1952. Alleen het helmteken verschilt.
Er zijn twee verklaringen denkbaar. Het kan zijn dat een van de stamvaders van de Roosevelt’s in het huis Rozendal woonde en het wapen heeft overgenomenzoals ook Claes Hessels dat deed. Alternatief is het mogelijk dat het wapen via de vrouwlijke lijn de familie is binnen gekomen, met name door Hyltje Sjooerts die in 1703 met Johannes Roosevelt trouwde. Het kan ook nog niet worden uitgesloten dat Claes Martensz. en Jannetje Samuels (of Thomas), die in 1649/50 naar Amerika vertrokken en de grondleggers van het geslacht Roosevelt waren, uit Friesland kwamen. Wij hebben dit vraagstuk niet kunnen oplossen, maar geven het hierbij door.
Ook het Sallandse geslacht had een wapen, drie losstaande ringenop een gearceerd veld. Het lijkt op het wapen van Windheim bij Hannover: ook drie ringen, die echter in elkaar verstrengeld zijn.
Dr. van der Kooi, die ons op het wapen in Emden wees, maakte ons ook attent op een ander Winsemius-wapen dat niet in Rietstap staat: gouden ster op blauw, rode roos op zilver, zilveren lelie op goud. Een afbeelding is opgenomen in Libr. Coll. Fran. 1666. Het blijkt het wapen van Watse (Valerius) Winsemius te zijn.
Het betreft wel een curieus geval, want dit is het wapen van de Van Aylva’s. Dezen hebben ook de gouden ster op een blauw veld. Bij hen is echter de roos afwisselend zilver of rood; de lelie is goudkleurig.
(Afb.: Een aantal Winsemius-wapens, overgenomen uit “De slachten Winsemius” van Pake Pieter)
(Afb.: Familiewapens Winsemius uit de collectie Steenkamp-Damstra in het Centraal Bureau voor Genealogie.)
(Afb.: Kanttekeningen bij familiewapens Winsemius in CBG.)
(Afb.: Het enige echte familiewapen, in glas en lood, vroeger hangend voor het raam van Pake Pieter en Beppe Aukje in Leeuwarden en nu in het bezit van Piet Winsemius, Breda.)
(Afb.: Het wapenbord van Ferwerda, met middenboven het wapen van het geslacht Winsemius. Bron: Technische Universiteit Delft.)
(Afb.: Familiewapen van vooralsnog onduidelijke komaf. Vermoedelijk gebaseerd op vignet van Dominicus.)
[1] Dit is een directe vertaling, met zeer beperkte aanpassingen, van de originele tekst van Pake in “De slachten”.In eerder hoofdstukken zijn op verschillende plaatsen al latere inzichten van vooral Jan en ten dele ook Albert Winsemius verwerkt. Zo zit het “officiele” familiewapen er, geloof ik, niet bij, noch is het me honderd procent duidelijk waar het vandaan komt. Ook de wapens op de grafsteen van Jacoba in Negapatnam (zie sectie 2c: dire zwemmende zwanen op een golfjeszee